Artykuł

Dnia 24 maja 2013 r. na mocy przepisów ustawy o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece, znowelizowano przepisy ustawy z dnia z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (dalej jako: u.k.w.h.). Ustawa nowelizująca weszła w życie z dniem 1 grudnia 2013 r.

Głównym celem wprowadzonej nowelizacji jest ułatwienie i przyspieszenie dostępu do jawnych ksiąg wieczystych za pośrednictwem Internetu oraz poszerzenie katalogu sposobów pozyskiwania odpisów z ksiąg wieczystych. Powyższe ma się przyczynić do poprawy skuteczności i sprawności prowadzonych postępowań egzekucyjnych, a dodatkowo do zwiększenia bezpieczeństwa przy obrocie nieruchomościami.

Pierwszą ze zmian stanowi regulacja art. 25 ¹ u.k.w.h. w brzmieniu ustalonym przez nowelizację, zgodnie z którym księgi wieczyste są zakładane i prowadzone w systemie teleinformatycznym. Docelowo wprowadzona regulacja ma doprowadzić do ustanowienia dostępu do wszystkich ksiąg wieczystych za pośrednictwem Internetu. Od dnia wejścia w życie przepisów nowelizacji, każda nowo zakładana księga wieczysta będzie miała postać elektroniczną.

Na podstawie znowelizowanych przepisów - art. 36⁴ u.k.w.h., Centralna Informacja Ksiąg Wieczystych będzie wydawała nowy dokument – wyciąg z księgi wieczystej, obejmujący jedynie określone we wniosku o jego wydanie działy księgi.

Ten nowy rodzaj dokumentu pozwoli na uzyskanie przez wnioskodawców konkretnych, potrzebnych im informacji, a nie, tak jak dotychczas, tylko odpisu zawierającego wszystkie dane wpisane do księgi wieczystej.

Dotychczas dostęp do ksiąg wieczystych, w tym otrzymanie zaświadczeń lub odpisów, było uzależnione od złożenia i opłacenia "papierowego" wniosku. Wymienione dokumenty można było uzyskać za pośrednictwem poczty lub osobiście w ekspozyturach Centralnej Informacji Ksiąg Wieczystych działających przy sądach rejonowych.

Uzyskanie odpisu księgi wieczystej, wyciągu z księgi wieczystej lub zaświadczenia o zamknięciu księgi wieczystej nie będzie ograniczone jedynie do możliwości, otrzymania go za pośrednictwem poczty lub ekspozytur działających przy sądach rejonowych. Nowelizacja na podstawie art. 36⁴ ust. 4 u.k.w.h. wprowadza możliwość uzyskania tych dokumentów za pośrednictwem systemu Internetowego. Podmiot który złoży wniosek uzyska dostęp do systemu, który umożliwi mu wydrukowanie dokumentów o wydanie, których wnioskował. Jednocześnie uzyskane dokumenty będą posiadać moc równą dokumentom wydawanym przez sąd.

Koszt „elektronicznego” wniosku o wydanie odpisu zupełnego księgi wieczystej to 50 zł, odpisu zwykłego 20 zł, a wniosku o wyciąg z księgi wieczystej - od 5 do 20 zł - w zależności od ilości działów, których składany wniosek dotyczy. Za wniosek o zaświadczenie o zamknięciu księgi wieczystej zainteresowany musi zapłacić - 5 zł. Wskazane stawki opłat wynikają z przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 29 listopada 2013 r. w sprawie wysokości opłat od wniosków o wydanie przez Centralną Informację Ksiąg Wieczystych odpisów ksiąg wieczystych, wyciągów z ksiąg wieczystych i zaświadczeń o zamknięciu ksiąg wieczystych oraz od wniosku o wyszukanie ksiąg wieczystych w centralnej bazie danych ksiąg wieczystych (Dz. U. 2013 poz. 1412), które weszło w życie 1 grudnia 2013 r.

Powyższe nie oznacza rezygnacji z formy papierowej składanych wniosków. Od wejścia w życie omawianej nowelizacji, obie formy mają funkcjonować w obrocie równolegle.

Jednocześnie, zgodnie z art. 36⁴ ust. 6 u.k.w.h., każdy, kto zna numer księgi wieczystej prowadzonej w systemie informatycznym, może bezpłatnie przeglądać księgę wieczystą za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Znajomość numeru księgi wieczystej, jest elementem niezbędnym do uzyskania dostępu do jej treści. Tak określony dostęp za pośrednictwem Internetu, zgodnie z brzmieniem art. 36⁴ ust. 6 ustalonym nowelizacją, będzie zwolniony od opłat. Jednakże, uzyskane w wyniku bezpłatnego dostępu wydruki nie posiadają mocy dokumentów wydawanych przez sąd.

Kolejną nowością, jaką wprowadzają komentowane regulacje jest możliwość wyszukiwania w centralnej bazie danych ksiąg wieczystych księgi wieczystej według konkretnego, zdefiniowanego kryterium wyszukania (np. danych identyfikacyjnych nieruchomości, danych osobowych właściciela) przez określone w ustawie podmioty publiczne.

Jak podnosi się w uzasadnieniu ustawy nowelizującej: „wyszukiwanie ksiąg wieczystych w CBDKW jest nową instytucją mającą gwarantować sprawne i skuteczne realizowanie uprawnień przysługujących państwu, a konkretyzowanych w normach szczególnych, np. w celu odszukania składników majątku dłużnika w sądowym postępowaniu egzekucyjnym”.

Ostatnie z opisywanych uprawnień przysługuje: sądom, prokuraturze, organom kontroli skarbowej, organom celnym, administracyjnym organom egzekucyjnym, organom podatkowym, komornikom, Policji, NIK, Straży Granicznej, ABW, AW, CBA, Służbie Wywiadu i Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, ZUS, Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa oraz notariuszom. Korzystanie z tego uprawnienia jest uzależnione od zgody Ministra Sprawiedliwości.

Zgodnie z wprowadzonym do u.k.w.h. art. 36⁴ ust. 17 Minister Sprawiedliwości w drodze rozporządzenia określił także sposób funkcjonowania Centralnej Informacji Ksiąg Wieczystych, tryby składania wniosków oraz dokumenty wydawane przez CIKW, wzory wniosków, tryby przeglądania bazy danych oraz tryby i sposoby oraz kryteria wyszukiwania ksiąg wieczystych.

Pierwotnie termin wejścia w życie omawianych zmian został określony w ustawie z dnia 24 maja 2013 r. na dzień 1 grudnia 2013 r, jednakże wprowadzane nowelizacją zmiany wymagały uruchomienia systemu teleinformatycznego, który umożliwiłby zastosowanie w praktyce udogodnień wprowadzonych na mocy komentowanych przepisów. Niestety do ustalonego na dzień 1 grudnia 2013 r., dnia wejścia w życie przepisów nowelizacji nie udało się zakończyć prac, których celem było wykonanie, wdrożenie i uruchomienie systemu informatycznego umożliwiającego CIKW realizację wszystkich nowych zadań nałożonych na nią w drodze przepisów nowelizacji ustawy z maja 2013 r. W szczególności problem dotyczy opracowania i uruchomienia rozwiązań informatycznych umożliwiających złożenie wniosków o wydanie dokumentów przez CIKW za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, a następnie samodzielne ich wydrukowanie z zachowaniem mocy urzędowej. W związku z powyższym nie było możliwe skorzystanie z nowych uprawnień wraz z datą wejścia wżycie nowelizacji, tj. od dnia 1 grudnia 2013 r.

Mając na uwadze powyższe, ustawą z dnia 12 grudnia 2013 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece, Sejm na nowo określił moment od którego przepisy ustawy z dnia 24 maja 2013 r. umożliwiające uzyskiwanie informacji i dokumentów o księgach wieczystych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego znajdą zastosowanie w praktyce, wyznaczając go na dzień 1 lipca 2014 r. Określony w ten sposób termin odnosi się do funkcjonalności wprowadzonych nowelizacją z dnia 24 maja 2013 r., związanych z uzyskiwaniem dokumentów urzędowych z systemu teleinformatycznego oraz składania za jego pośrednictwem wniosków. Pozostałe przepisy nowelizacji nie związane z funkcjonowaniem systemu teleinformatycznego weszły w życie zgodnie z pierwotnie ustalonym terminem 1 grudnia 2013 r.

Mimo, iż ostatnia ze wskazanych ustaw została uchwalona w dniu 12 grudnia 2013 r., a następnie 19 grudnia 2013r., została podpisana przez Prezydenta, to obowiązuje z mocą wsteczną od dnia 1 grudnia 2013 r.

Podsumowując przytoczone regulacje, wskazać należy, iż ich celem jest uproszczenie i ułatwienie możliwości pozyskiwania dokumentów z ksiąg wieczystych oraz usprawnienie procedur mających na celu ustalenie wielkości majątku, jakim dysponuje określony podmiot (np. dłużnik). Zgodnie z oczekiwaniami autorów projektu wprowadzanej nowelizacji ma się to dodatkowo przyczynić do zmniejszenia liczby zainteresowanych podmiotów, ubiegających się o wydanie dokumentów przez ekspozytury Centralnej Informacji Ksiąg Wieczystych działające przy sądach rejonowych.